يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ 

O vjernici, pokoravajte se Allahu i pokoravaj¬te se Poslaniku i predstavnicima vašim! Dio 59. ajeta sure En-nisa Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini institucionalno je uspostavljena nakon austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine. Do toga vremena bosanski muslimani su bili organizacijski uključeni u jedinstveni vjersko-pravni sistem Osmanskog Carstva koji je sa sultanom kao halifom predstavljao ummet ili univerzalnu zajednicu muslimana. Vjerske prerogative halife osmanski suveren je prenio na istanbulskog muftiju-šejhul-islama, a šejhul-islam je prenosio ovlastenja u tumačenju islamskih propisa na pokrajinske muftije.           

Dužnosti imama, hatiba, muderrisa i muftija bile su glavne funkcije u tom tradicionalnom sistemu islamskih ustanova i muslimanske vjerske organiziranosti i njih su u Bosni vrlo rano preuzeli i u potpunosti obavljali bošnjački ‘alimi koji su se obrazovali u bosanskim medresama i na univerzitetima Osmanske imperije. Bošnjaci su u civilizacijskim formama tradicionalnog osmanlijskog društva uspješno povezivali i razvijali svoju privrženost islamu i svoju domovinsku osjećajnost. Na tim ishodišnim odrednicama formirano je organsko jezgro bošnjačkog individualiteta i identiteta. Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine značila je za bošnjački narod ne samo promjenu vlasti već i prevrat u temeljnim civilizacijskim strukturama njegova života.                           

Vjerske ustanove i nosioci vjerskih dužnosti tada su postali čuvari jedinstva bošnjačkog naroda i jamac njegovih veza sa vjerskim središtem u Istanbulu i muslimanskim ummetom. Austrougarskim vlastima bilo je veoma važno da se veze Bošnjaka i Istanbula svedu na najmanju moguću mjeru i njihovim nastojanjem uspostavljen je četveročlani Ulema-medžlis sa reisul-ulemom na čelu kao vjersko starješinstvo bosanskih muslimana. Muslimani su bili veoma nezadovoljni ovakvim položajem svoje vjerske i vakufske organizacije, a bilo je i drugih razloga, te su 5. maja 1899. godine održali protestnu skupština mostarskih građana. Ovom skupštinom počela je borba muslimana BiH za vjersku i vakufsko-mearifsku autonomiju. Protestna skupština je urodila plodom, te je Zemaljska vlada 1909. ozakonila “Štatut za autonomnu upravu islamskih vjerskih i vakufsko-mearifskih poslova u Bosni i Hercegovini“. Za vrhovno rukovodstvo i upravu u oblasti islamskih vjerskih poslova ustanovljen je Ulema–medžlis sa sjedištem u Sarajevu, kojeg su činili reisul-ulema kao predsjedavajući i još četiri člana koga je biralo posebno izborno tijelo od trideset članova. Izborno tijelo je iz reda predloženih kandidata za reisul-ulemu biralo trojicu kandidata od kojih jednog za reisul-ulemu imenuje Kralj u Beču. Nakon imenovanja osobe za reisul-ulemu Mešihat u Carigradu mu je davao menšuru. Za prvog reisul –ulemu u Bosni i Hercegovini izabran je: Mustafa Hilmi-efendija Hadžiomerović, sin hadži Omerov, rođen u Kulen-Vakufu 1816. godi¬ne, koji se školovao u rodnom mjestu, zatim u medresi u Prijedoru, te u Sarajevu a 1837. godine otišao je u Istanbul u Hakim-Čelebi medresu i nastavio nauke pred najglasovitijim ‘alimima toga vremena, Nakon deceniju i po nau¬kovanja u Istanbulu, uzeo je idžazet i spremio se za povratak u domovinu. Po dolasku iz Istanbula, 1852. godine je prihvatio dužnost muderrisa u Gazi Husrev-begovoj medresi, zatim je 1855. godine imenovan za Sarajevskog muftiju, a Šejhul-islam ga je svojim dekretom od 9. februara 1882. ovlastio da sve vjerske stvari i sve šerijatske poslove izviđa i vrši i da za okružja i kotare sposobne kadije postavlja i imenuje”. Austro-ugarska uprava imenovala ga je za prvog reisu-l-ulemu, a car je odluku donio 17. oktobra 1882. godine. Zbog iscrpljenosti dugogodišnjim radom ostavku na dužnost je podnio 1893. godine. Hilmi ef. je kao muftija i kao reisu-l-ulema promicao sve one vrijednosti koje nudi islamski svjetonazor, ali i sve druge vrijednosti koje baštini civilizacijski svijet. Kada je Mustafa Hilmi Hadžiomerović imenovan reisul-ulemom Bosna je bila u kandžama Austrougarske okupacije. On nije bio samo poglavar vjerskih poslova, nego i glas duhovnog otpora. Njegov emanet bio je da očuva islamski identitet i dostojanstvo naroda pod novom vlašću. Njegovi nasljednici; Čaušević, Spaho, Kemura, Cerić i drugi nosili su teret koji je često bio pretežak za jedno srce. Svaki od njih bio je napadan; jedni zbog modernosti, drugi zbog konzervativnoti. Od imenovanja prvog reisul-uleme, do donas proteklo je 143. godine, a sadašnji reisul-ulema Husein ef. Kavazović je četrnaesti reisul-ulema, a bilo je i vršioca dužnosti reisul-uleme. Jedno vrijeme vršioc dužnosti reisul-eleme bio je jajčanin hafiz Mehmed Tevfik ef. Okić. Reisul-ulema Husein ef. Kavazović baštini stoljetni emanet, ali i suačava se s novim oblicima starog iskušenja; lažima, podvalama i medijskim hajkama. Svaka riječ reisul-uleme danas prolazi kroz sito i rašeto javnosti, svaka gesta tumači se kroz političke naočale. A ipak on nastoji da emanet sačuva čistim, jer zna da onaj ko izgubi duhovni kompas, gubi i narod. Emanet nije privilegija nego kušnja. Nositi ga znači biti budan dok drugi spavaju, pravedan kad je najlakše biti pristrasan.                                                                                                                                                 Gospodaru naš, Ti koji daješ emanet samo onima koji se Tebe boje više nego ljudi, učvrsti korake onih koji ga nose. Sačuvaj ih od ponosa koji vodi u pad, i od straha koji vodi u šutnju. Podari našem narodu da prepozna svoje vođe i snagu da ih brani kad su klevetani. Učini da emanet vjere u Bosni nikad ne izgori, i da kroz svaku generaciju ustaje svjedok Tvoje istine. Amin.

Hutbu napisao: Šejh Ramiz-ef. Bećirović